Sûzidil Makamı

Sûz-i Dil makamı, Zirgüleli Hicaz makamı dizisinin Hüseyni Aşiran perdesi üzerine göçürülmesiyle elde edilir..

a-Durağı: Hüseyni Aşirân perdesidir.

b-Seyri: İnicidir.

c-Güçlüsü: Hüseyni perdesidir. (İkinci derecede Bûselik)

d-Yeden: Kaba Nim Hisar perdesidir.

e-Donanımı: Fa için koma, sol ve re için bakiye diyezleri donanıma yazılır. Gerekli değişiklikler eser içinde gösterilir.

f-Perdelerin T.M.deki isimleri: Pestten tize doğru; Hüseyni Aşirân, Dik Acem Aşirân, Nim Zirgüle, Bûselik, Çargâh, Nim Hisar veya Nevâ, Hüseyni’dir.

g-Dizinin Seyri: Tiz durak Hüseyni perdesi civârından seyre başlanır. Bu perde eksen olmak üzere, iki tarafındaki çeşnilerde karışık gezinildikten sonra, Hüseyni perdesinde Zirgüle’li Hicaz çeşnisiyle makamın yarım kararı yapılır. Bu arada gereken yerlerde gerekli asma kararlar da gösterildikten sonra, Dügâh perdesine Bûselik beşlisiyle düşülür ve burada Hisar Bûselik makamı sonra erer. Daha sonra Hüseyni Aşirân perdesine Hicaz dörtlüsüyle düşülerek genellikle Hüseyni Aşirân’da meydana gelmiş bulunan bu Zirgüle’li Hümayûn dizisiyle tam karar yapılır.

h-Dizisi: Sûz-i Dil makamı inici diziye sahiptir. Bu nedenle seyre genellikle Tiz Durak civarından başlanır. Dizinin üst tarafında bulunan Hicaz Dörtlüsünün seslerinde dolaşılarak genişleme seslerine geçilir. Hüseyni perdesi üzerinde genişleme Hicaz Dörtlüsü ile olur. Daha yukarılara ise Bûselik’li olarak çıkılabilir.

Hüseyni üzerinde Hicaz’lı olarak yapılan genişleme sesleri, inilirken genellikle Bûselik haline dönüşür. Tiz Durak perdesinde ısrarlı kalışlar yapılır. Dizinin üst seslerinde dolaşılarak Bûselik perdesinde asma kalış gösterilir. Dügâh perdesinde Bûselik de yapılabilir.

Tekrar ana dizinin seslerinde geçilerek Yedeni olan Kaba Nim Hisar perdesi de gösterilmek suretiyle Hüseyni Aşiran perdesinde karar verilir.

Bu makamın yaratıcısı, bestekâr Tanbûri Ali Efendi‘dir. Birçok geçkinin yapılabildiği bu makam bilgi ve ustalık ister. Bu nedenle çok güzel bir makam olmasına karşılık fazla işlenmemiştir.