Vech-i Arazbâr Makamı

a-Durağı: Segâh perdesidir.

b-Seyri: İnicidir.

c-Dizisi: Nevâ perdesi üzerindeki inici Beyâti dizisine Çargâh perdesinde Rast beşlisinin ve Segâh perdesinde Segâh dörtlüsünün veya Segâh dizilerinin bir kısmının eklenmesinden ve karışık olarak kullanılmasından meydana gelmiştir. Ancak hemen işaret edelim ki, Acem perdesinin kullanılması dolayısiyle Dik Hisar perdesi bâzen Hüseyni hâline gelir ve bu da Segâh perdesinde bir eksik Segâh beşlisinin doğmasına sebep olabilir. Vech-i Arazbâr makamı, az kullanılmış bir makamdır.

d-Güçlüsü: Makam inici olduğu için, birinci mertebe güçlü Gerdâniye perdesidir. Üzerinde Bûselik çeşnili yarım karar yapılır. İkinci mertebe güçlü Nevâ perdesidir. Bu perde üzerinde Uşşak çeşnisi yer alır. Bâzen ikinci güçlü Çargâh’dır.

e-Asma Karar Perdeleri: Dik Hisar perdesinde Eksik Segâh ve Ferahnâk beşlisi veya Segâh üçlüsüyle asma karar yapılabilir. İkinci mertebe güçlü olan Nevâ perdesinde Uşşak çeşnili asma karar yapılır. Çargâh perdesinde Rast çeşnili asma kararlara sık sık rastlanır. Ayrıca Dügâh perdesinde Uşşak çeşnisiyle düşülüp asma karar yapılır.

f-Donanımı: Si ve mi koma bemolü donanıma yazılır. Gerekli değişiklikler eser içinde gösterilir.

g-Perdelerin T.M.deki isimleri: Pestten tize doğru; Çargâh, Nevâ, Dik Hisar veya Hüseyni, Acem, Gerdâniye, Muhayyer, Tiz Segâh, Tiz Çargâh, Tiz Nevâ’dır.

h-Yeden’i: 2.aralıktaki bakiye diyezli lâ Kürdi perdesidir.

ı-Genişlemesi: Vech-i Arazbâr makamı tiz taraftan zâten yapısı icâbı gereğince genişlemiştir.

i-Seyir: Birinci mertebe güçlü Gerdâniye perdesi civârından seyre başlanır.Bu perde bilindiği gibi, Nevâ perdesindeki Beyâti dizisinin güçlüsüdür. Nevâ’daki bu Uşşak Beyâti dizisinde karışık gezinildikten ve Çargâh perdesinde Rast çeşnili asma kararlar yapıldıktan sonra Gerdâniye perdesinde Bûselik çeşnisiyle yarım karar yapılır. Yine Çargâh perdesinde Rast çeşnili, Dügâh perdesinde Uşşak çeşnili asma kararlar gösterilerek, yerindeki Segâh çeşnisine geçilir. Bu dörtlüde de gezinilip Segâh perdesinde Segâh çeşnisiyle yedenli tam karar yapılır.

Makama örnek bir eser: