Pesendide Makamı

c-Dizisi: Yerinde, yâni Bûselik perdesinde Nişâbur dizisinden bir parçanın veya Nişâbur beşlisinin Nevâ’daki Bûselik dizisinden bir parçanın yerindeki Rast makamı dizisine veya Rast beşlisine eklenmesinden meydana gelmiştir. Rast dizisi, Acem’li Rast dizisi de olabilir.

d-Güçlüsü: Nevâ perdesidir. Makamın yarım kararı bu perde üzerinde genellikle Bûselik çeşnisiyle yapılır.

e-Asma Karar Perdeleri: Bûselik perdesinde esas olan Nişâbur dörtlüsüyle asma karar yapmaktır. Fakat bâzen Gerdâniye perdesinden aşağıya doğru Mâhûr perdesi kullanılarak Bûselik perdesinde düşüldüğü görülüyor ki, bu takdirde Bûselik’te Hüseyni beşlisi meydana gelmektedir. Bu perdedeki Bûselik’li veya Nişâbur’lu kalıştan sonra Dügâh perdesine Rast ve Rast perdesine de Pençgâh beşlisi ile düşülüp asma karar yapılır.

Yerindeki Rast dizisine geçildiğinde ise Nevâ’da Rast’lı, Segâh’da Segâh ve Ferahnâk, Dügâh’da Uşşak çeşnili asma kararlarla makamın pest taraftan genişlemesi sırasında Hüseyni Aşirân’da Uşşak veya Hüseyni, Yegâh’da ise Rast çeşnili asma kararlar yapılabilir. Bu eserlerde görülen yerinde Hicaz ve yerinde Nikriz çeşnileri isteğe bağlı geçkiden ibârettir.

f-Donanımı: Si için koma bemolü, fa için bakiye diyezi donanıma yazılır. Gerekli değişiklikler eser içinde gösterilir.

g-Genişlemesi: Pesendide makamı pest taraftan genişler. Bu genişleme yerindeki Rast dizisinin pest taraftan Yegâh perdesinde Rast beşlisi alarak yaptığı genişlemedir. Dolayısıyle Hüseyni Aşirân perdesine Uşşak, bâzen Hüseyni; Yegâh perdesine de Rast çeşnisiyle düşülür.

h-Perdelerin T.M.deki isimleri: Pestten tize doğru: Rast, Dügâh, Segâh veya Bûselik, Çargâh veya Nim Hicaz, Nevâ, Hüseyni, Acem veya Eviç, Gerdâniye, Muhayyer ve Sünbüle’dir.

ı-Yeden’i: 1.aralıktaki bakiye diyezli fa Irak perdesidir.

i-Seyir: Güçlü civârından ya Nevâ’daki Bûselik veya yerindeki Nişâbur’un seslerinden seyre başlanır. Makamı meydana getiren çeşnilerde birinden diğerine geçilerek gezinildikten sonra, güçlü Nevâ perdesinde Bûselik çeşnisiyle Nim Hicaz perdesini yeden olarak kullanarak yarım karar yapılır. Bu arada gereken yerlerde buraya kadar olan asma kararlar da gösterilir. Sonra Rast makamına geçilir. Rast dizisinde de gerekli asma kararları göstererek karışık gezinildikten sonra, ya Rast dizisinin bütünüyle veya Rast beşlisi ile Rast perdesinde yedenli tam karar yapılır.