Nihâvend-i Kebir Makamı

c-Seyri: Nevâ perdesi üzerindeki Bûselik makamı dizisine Rast perdesindeki Bûselik dizisinin eklenmesinden meydana gelmiştir. Rast perdesindeki Bûselik şeddine Nihâvend makamı denildiğini öğrenmiştik.

Görülüyor ki, her iki Bûselik dizisinin de tiz taraflarında Kürdi veya Hicaz olmak üzere iki çeşni vardır. Bunların her ikisi de kullanılabilir. Böylece makam daha da renkli bir hâl alır. Bûselik makamı dizisinin Rast perdesindeki şeddine Nihâvend adı verilir. Bu duruma göre başka bir deyimle Nevâ perdesinde de Nihavend makamı yer almıştır. Çünkü ikisi de Bûselik’in şeddidir. İşte iki Nihavend dizisinin bir araya gelmiş olması dolayısıyle “Büyük Nihâvend” anlamında bu makama “Nihâvend-i Kebir” adı verilmiştir. Makamı başka şekilde tarif edersek: Herhangi bir perde üzerindeki Bûselik seyrinden sonra bunun tam beşli altında Bûselik dizisiyle karar verilirse, buna Nihâvend-i Kebir makamı denir.

d-Güçlüsü: Nevâ perdesidir. Üzerinde Bûselik çeşnisiyle yarım karar yapılırken Nim Hicaz perdesi yeden olarak kullanılır. Bâzı eserlerde Muhayyer perdesi ikinci güçlü gibi kullanılmıştır. Nevâ perdesi hem Nevâ’daki Bûselik dizisinin karar perdesi, hem de Rast perdesindeki Bûselik (Nihâvend) dizisinin yarım karar perdesidir. Bu bakımdan önemli bir perdedir. Üzerinde Bûselik, Kürdi, Hicaz çeşnileri vardır.

e-Asma Karar Perdeleri: Her iki dizide de Nihâvend makamının asma kararları kullanılır.

5.derecede Kürdi ve Hicaz çeşnili;
4.derecede Bûselik ve Nikriz çeşnili;
3.derecede Çargâh çeşnili,
2.derecede Kürdi çeşnili asma kararları yapılır.

h-Donanımı: Nihâvend makamı gibi si ve mi için küçük mücenneb bemolleri donanıma yazılır. Gerekli değişiklikler eser içinde gösterilir.

g-Perdelerin T.M.deki isimleri: Pestten tize doğru: Rast’ta Bûselik dizisi: Rast, Dügâh, Kürdi,Çargâh, Nevâ, Nim Hisar veya Hisar, Acem veya Eviç, Gerdâniye. Nevâ’da Bûselik dizisi: Nevâ, Hüseyni, Acem, Gerdâniye, Muhayyer, Sünbüle veya Dik Sünbüle, Tiz Çargâh veya Tiz Nim Hicaz, Tiz Nevâ’dır.

h-Yeden’i: 1.aralıktaki bakiye diyezli fa Irak perdesidir.

ı-Genişlemesi: Makam yapısı gereği geniş bir seyir alanına sâhip olduğu için, ayrıca genişletilmemiştir.

i-Seyir: Nihâvend-i Kebir makamının iki çeşit seyri vardır.

I-Nevâ perdesindeki Bûselik dizisinden başlayıp, bu dizide gezinildikten sonra Rast perdesindeki Bûselik, yâni Nihâvend dizisine geçilip karar verilir.

II-Rast perdesindeki Bûselik dizisinden, yâni Nihâvend makamından başlayıp Nevâ perdesindeki Bûselik dizisine geçilir. Orada da gezinildikten sonra yine Rast perdesindeki Bûselik dizisine, yâni Nihâvend’e dönülüp Rast perdesinde tam karar yapılır.

Her iki seyir şeklinde de gereken yerde yarım karar ve asma kararların gösterileceği tabiidir.