Pençgâh Makamı

a-Durağı: Rast perdesidir.

b-Seyri: İnici-çıkıcıdır.

c-Dizisi: Basit Isfahân (Beyâti), Nevâ, Rast ve Acem’li Rast dizilerinin birbirine karıştırılmasından ve Rast perdesinde Rast çeşnisiyle karar verilmesinden meydana gelmiştir.

d-Güçlüsü: Nevâ perdesidir. Üzerinde Rast, bâzen Bûselik çeşnisiyle yarım karar yapılır.

e-Asma Karar Perdeleri: Makamı meydana getiren üç dizinin de asma kararları hemen hemen aynıdır. Nevâ perdesindeki Rast çeşnili yarım karardan sonra Hüseyni perdesinde Uşşak çeşnili, Nevâ perdesinde Bûselik çeşnili, Segâh perdesinde Segâh ve Ferahnâk çeşnili veya Segâh üçlüsüyle, Dügâh perdesinde Uşşak çeşnili asma kararlar yapılır. Basit Isfahân makamının gereği olan Segâh ve Acem perdeleri arasında Isfahân makamındaki gibi, belirgin gezintiler yapılır (bk. Basit Isfahân Makamı). Nevâ makamı Isfahân’dan fazla belli edilir.

Bunlardan başka Rast perdesinde makama isimini veren Pençgâh beşlisi ile asma karar yapılır. Fakat bunda ısrar edilmez, hemen Çargâh perdesi gösterilir.

f-Donanımı: Rast veya Nevâ makamındaki gibi si için koma bemolü, fa için bakiye diyezi donanıma yazılır. Gerekli değişiklikler eser içinde gösterilir.

g-Perdelerin T.M.deki isimleri: Pestten tize doğru: Rast, Dügâh, Segâh, Çargâh, Nevâ, Hüseyni, Acem veya Eviç, Gerdâniye ve Muhayyer’dir.

h-Yeden’i: 1.aralıktaki bakiye diyezli fa Irak perdesidir.

ı-Genişlemesi: Makam, çok diziden meydana geldiği için, genişlemeye lûzum kalmaz. Bununla berâber çok gerekirse, makamı meydana getiren dizilerin genişlemeleri yapılabilir.

i-Seyir: Makamı meydana getiren üç diziden biri ile güçlü civârından seyre başlanır. Gerekli asma kararlar gösterilerek, dizilerde karışık gezinildikten sonra Nevâ perdesinde yarım karar yapılır. Yine dizilerde karışık gezinilerek Rast perdesinde Rast dizisi ile tam karar yapılır.

    Pençgâh-i Zâid Makamı

a-Durağı:Rast perdesidir.

b-Seyri: İnici-çıkıcıdır.

c-Dizisi: Mürekkeb Isfahân makamı dizisi (Beyâti dizisi ile Dügâh’da Rast dörtlüsü) yerinde (Rast’ta) Pençgâh beşlisi ve yerinde Rast yâhut Acem’li Rast makamı dizilerinin birbirine karıştırılıp Rast perdesinde Rast dizisi ile karar verilmesinden meydana gelmiştir. Bâzen de Pençgâh beşlisiyle karar verilir.

e-Asma Karar Perdeleri: Nevâ perdesindeki Rast çeşnili yarım karardan sonra, yine Nevâ perdesinde Bûselik çeşnisiyle Segâh perdesinde Ferahnâk çeşnisi veya Segâh üçlüsüyle, Bûselik perdesinde Nişâbur çeşnisiyle, Dügâh perdesinde Uşşak ve Rast çeşnisiyle, Rast perdesinde makama adını veren Pençgâh beşlisiyle sık sık asma kararlar yapılır. Bûselik perdesinde de Nişaburlu kalınabilir.

f-Donanımı: Si için koma bemolü, fa için bakiye diyezi donanıma yazılır.Gerekli değişiklikler eser için gösterilir.

g-Perdelerin T.M.deki isimleri: Pestten tize doğru: Rast, Dügâh, Segâh veya Bûselik, Çargâh veya Nim Hicaz, Nevâ, Hüseyni, Acem veya Eviç, Gerdâniye ve Muhayyer’dir.

h-Yeden’i: 1.aralıktaki bakiye diyezli fa Irak perdesidir.

ı-Genişlemesi: Makam, çok diziden meydana geldiği için, genişlemeye lûzum kalmaz. Bununla berâber gerekirse makamı meydana getiren dizilerin genişlemeleri kullanılabilir.

i-Seyir: Isfahân makamı ile Nevâ perdesi civârından seyre başlanır. Karışık gezinildikten sonra Nevâ perdesinde yarım karar yapılır. Zaman zaman Nim Hicaz perdesi kullanılarak Rast perdesinde düşülüp Pençgâh beşlisi belirtilir. Bu arada gereken yerlerde gerekli asma karar perdeleri de gösterilir. Nihâyet yerindeki Rast dizisinin bütün özellikleri ve asma kararları da gösterilip Rast perdesinde Rast dizisi ve çeşnisiyle tam karar yapılır.

Pençgâh-i Asıl ve Pençgâh-i Zâid makamları arasında en önemli fark hemen hemen Pençgâh-i Asıl’da Pençgâh beşlisinin çok az, Pençgâh-i Zâid makamında ise bu beşlinin sık sık gösterilmesinden ibârettir. Pençgâh beşlisiyle de karar verilebilir.