Artaki Candan (1885-1948)

Kanuni Artaki Efendi, 1885 yılında, o zamanlar ülkemizin sınırları içinde bulunan Selanik’te doğdu. Babası Azerik berberlik yapardı. Ailesi onun tıp doktoru olmasını istiyordu. Bu sebeple Artaki orta öğrenimini bitirdikten sonra ailece İstanbul’a geldiler. Tıbbiyeye iki yıl devam ederek bitiremeden ayrıldı. Musikiye aşırı düşkünlüğü olduğundan ailesini İstanbul’da bırakarak Selanik’e döndü.Çok yoksul ve sıkıntılı günler geçirerek sonunda Selanikli Ahmed Efendi ile tanıştırıldı. Önceleri sadece musiki hocası olan bu değerli ve iyiliksever sanatkar, bir dost ve bir baba gibi onu himayesine aldı. Kanun çalmada ustalaştıktan sonra birlikte çalıştılar. Bu sıralarda annesi oğlunu görmek için Selanik’e geldiyse de Artaki bu isteği reddetti.Daha sonra hocası ile İstanbul’a döndü. İstanbul’a gelince şimdiki Taksim bahçesinin içinde, Divan Oteli’nin karşısındaki köşede bulunan Eldorado’da çalışmaya başladı. Kemençeci Aleko ile Mısırlı İbrahim Efendi de burada çalışıyordu. Uzun bir sahne hayatı olan bu Ermeni asıllı sanatkar başka gazinolarda da çalmıştır.

Sazına hakim, tavrı ve uslubu güzel, çalarken sazına bakmayan, kendinden emin bir sanatkardı. “Piyasa Tavrı” denen bozuk icrayı sevmez, mesleğe yeni girenleri bunun için uyarır, sazlarında zerafetten ayrılmamalarını, ifade gücü vermelerini öğütlerdi. Sanat çevresinde ve dostları arasında çok sevilen bir kimseydi. Nazik, terbiyeli, haddini bilen, kimseyi incitmeyen bir kimse olduğu için yakınlarının ısrarı ile asıl soyadı olan “Terziyan” ı bırakmış, Candan soyadını almıştır.

Uzun yıllar İstanbul Belediye Konservatuarı İcra Heyeti’nde çalışan Artaki Candan, I.Dünya Savaşı yıllarında “Sahibinin Sesi” firmasına girdi. Önceleri bu şirketin saz sanatkarları arasındaydı, daha sonra müdürlüğünü yaptı. Ölünceye kadar da bu görevde kaldı. O dönemde alınmış olan plaklarda icrasından örnekler vardır. İyi bir bestekar olan bu değerli sanatkar, şarkı repertuarımıza güzel eserler hediye etmiştir. İlk eseri nihavend makamından “Bugün dil-i divaneden…” ikincisi ise “Parlıyor cismim gibi” güfteli eserlerdir. Elli kadar eseri biliniyor.

Artaki Candan 30 Ocak 1948 tarihinde mesane kanserinden öldü. Cenazesi kalabalık bir sanatkar topluluğu ile kaldırılarak dostlarının elleri üzerinde, Şişli Ermeni Mezarlığı’nda toprağa verildi. Vasiyeti gereğince ölümünün kırkıncı günü mezarı başında son bestelerinden olan bayati makamındaki peşrevi çalındı. Fikret Kutluğ en tanınmış öğrencileri arasındadır.

Dr.M.Nazmi Özalp-Türk Musikisi Tarihi kitabından alınmıştır.

Huzzam Son Hatira Askimda Kalan Bir Sari Sacti

Hicaz Bazi Gunler Ruhumu Aglat Da Gec

Nihavend Koklasam Saclarini Bu Gece Ta Fecre Kadar

Kurdilihicazkar Artik Ne Siyah Gozlerinin

Kurdilihicazkar Cismin Gibi Ruhunda Guzel Zannedip Ey Mah

Kurdilihicazkar Hani Ya Sen Benimdin Niye Dondun Sozunden

Huzzam Sebi Huznumde Hayalinle Teselli Bulurum

Karcigar Bulbul Sesi Ah Oldu Bu Yil Fasli Baharda

Saba Bekler Beni Hergün Susamis Bir Ecelim Var

Nevakurdi Gecti O Gulunc Ask U Heves Ey Dili Seyda

Ferahnak Ruhumda Bahar Acti Onun Bulbulu Sendin

Kurdilihicazkar Kanuni Dilin Her Teli Sazimla

Kurdilihicazkar Parliyor Fikrim O Parlak Gozlere Baktikca Ben

Bayati Pesrev

Kurdilihicazkar Gitti Gelse Gamda Bitse Tukense

Hicaz Sensiz Gecenin Var Mi Sabahi

Huzzam Asikin Halini Zalim Bilmiyor

Huzzam Kirpiklerinin Her Teli Bir Katre Tasirken

Hicaz Ne Olursun Beni Sevsen

Huseyni Cekilmez Dogrusu Gayri Cevri Cihanin

Evc Aksinla Harab Oldugumu Soyleyebilsem

Saba Askimin Hep Yikilinca Siteminle Temeli

Karcigar Bu Gece Camlarda Kalsak Ne Olur

Kurdilihicazkar Yetmez Mi Tukenmez Mi Acep Bunca Mesakkat

Acemasiran Ne Kadar Gozyasi Doktum O Gozun Ustune Ben

Kurdilihicazkar Ey Dalgalanirken Sularin Oynak Izinde

Ussak Sonbaharin Cicekleri Yavas Yavas Soluyor

Karcigar Her Zaman Bir Olur Mu Ey Hunriz Nigahim

Kurdilihicazkar Goz Onunde Curudu Mahvu Harab Oldu Tenim

Nihavend Ey Hayali Gozden Gitmeyen Dilber

Suzinak Sen Gozlerinin Siirine Ben Kalbimi Verdim

Hicazkar Kirilirdi Oyuncak Olsa Bile

Kurdilihicazkar Imtidadi Askima Cesmi Siyahindir Sebep

Kurdilihicazkar Baglandi Gonul Bir Guzele

Ussak Sevdama Yakin Gel Beni Eller Gibi Tutma

Nihavend Bugun Deli Divaneyin Tukendi Ahu Zari

Huseyni Yetti Gayri Cektigim

Huzzam Vuracak Sine Arar Gizlice Tigi Nigahın

Hicaz Adalarda Gezer Durur Adalı