Hicaz Ailesi Hakkında Genel Bilgiler

Hicaz Ailesi Makamları

Hicaz, hem bir makamın ismi, hem de buna bağlı dört makamlık bir aileye verilen isimdir.

Bu dört makamın bir aile hâlinde bir araya toplanmasının bir sebebi dördünün de pek büyük benzerlikler taşımasıdır. Bir başka şekilde söylersek, Hicaz ailesini meydana getiren dört makam arasında çok büyük farklar yoktur diyebiliriz. Bunlardan ikisinin dizisinin pest tarafında Hicaz dörtlüsü, diğer ikisinin ise pest tarafında Hicaz beşlisi vardır. Değişen, dizilerin güçlüleri ve güçlü üstündeki çeşnileridir.

Hepsinin seyri inici-çıkıcıdır. Hepsi de Dügâh perdesinde Hicaz çeşnisi ile karar ederler. Bu ailedeki dört makam sık sık birbirlerine geçki yaparlar. Bu ailenin icrâsından sonra yerinde Bûselik’le karar verilirse, Hicaz Bûselik makamı oluşur.

Hicaz âilesini meydana getiren dört makamın seyirleri ve durak üstündeki çeşnileri bâzısında beşli, bâzısında dörtlü halinde hep aynıdır. Bu âileye bağlı olan makamları ayırmak için güçlülerine ve güçlü üzerindeki çeşnilerine bakmak lâzımdır. Ayrıca bu dört makamlık aile her zaman birbirine geçki yaparlar ve geçtikleri Hicaz çeşidinin yarım perdelerinde ona âit çeşni ile kalarak, asma karar perdesi kullanırlar. Fakat bunu kendi yarım kararları esnasında yapamazlar.

Ortalama Hicaz Dizisi

Hicaz ailesinin hepsinde ortak olarak kullanılan yerım karar, asma karar gibi özellikleri olmayan ancak bir çıkış-iniş merdiveni hâlinde kullanılan bir dizi vardır ki, iniş-çıkış câzibesi dolayısıyla, çıkarken Eviç, inerken ise Acem perdelerini kullanır. Fakat bu dizi, ailenin ortak malı olup bir tekine âit değildir ve hepsinde yarım karar sırasında olmamak şartıyla kullanılabilir.

Bu aileyi meydana getiren makamların her biri kendi başına özel olarak genişlemekle birlikte, bir de hemen hepsinde ortak olarak yapılan bir genişleme vardır. Daha çok büyük formdaki eserlerde görülen bu genişleme şöyle yapılır: Durak perdesi üzerindeki Hicaz çeşnisinde gezinilirken Nim Hicaz ve Dik Kürdi perdeleri atılarak Dügâh’da bir Uşşak dörtlüsü gösterilir ve hemen ardından Yegâh perdesine Rast beşlisi ile düşülür veya; yine Nim Hicaz ve Dik Kürdi perdeleri atılarak Dügâh perdesine Bûselik dörtlüsü ile inilir ve yine rast perdesine rast beşlisi ile düşülür. Böylece Yegâh perdesinde bir Acemli Rast dizisi meydana gelir ki, bu Şerefnümâ makamına küçük bir geçkidir. Hicaz ailesi makamlarında, özellikle büyük formadaki, bazen de küçük formdaki eserlerde bu geçkiyi yapmak adet olmuştur.