Neyzen Rıza Bey

Neyzen Rıza Bey’in asıl adı Ali Rıza’dır. Vefa’lı olmadığı halde uzun yıllar oturduğu için “Vefalı Rıza Bey” adı ile de bilinir. Rûşen Kam Ali Rıza Bey hakkında şu bilgileri veriyor: “Oğlu Muzaffer Gürcan, babası hakkında şu maûmatı verdi”: “Neyzen Rıza Bey, Feshâne kâtiplerinden İsmail Efendi ile Celile Hanım’ın oğludur. 1885 yılında İstanbul’da doğdu. İlkokulu bitirdikten sonra Bayezid Rüştiyesi’ne girerek buradan mezun oldu. Az bir zaman zarfında (Câmi Dersleri) aldı. İlk memuriyetine (Evkâf-ı Humayûn Kayıt Kalemi)’nde başladı. Sonra (Defter-i Hakani Nezareti)’nin kuruluşunda (Senedât Kalemi)’nde nakledilmiş ve derece derece terfi ederek (Dersaadet Senedât Kalemi Başkâtipliği)’ne kadar yükselmiş ve buradan emekli edilmişti.

“Ali Rıza Bey, Hakkâk Misli Efendi’den ders alarak on sekiz yaşında ney çalmaya başladı. Beylerbeyi’ne taşındıktan sonra, Beylerbeyi Camii müezzinbaşı Osman Efendi’den söz mûsikimize ait bir hayli eser meşk etmiştir ki, onun mûsiki kabiliyetinin gelişmesinde bu zatın çok büyük tesiri olmuş ve kendisinden çok istifade sağlamıştır. O yılların ünlü mûsikişinas, hanende ve bestekârlarından Beylerbeyli Hakkı Bey’le de yakınlığı vardı.”

İstavroz İlkmektebi’nde mûsiki öğretmenliği yaptı. Sonra Vefa’ya taşınarak bu muhitte meşhur olan Bolahenk Nuri Bey ve Hacı Kirami Efendi ile düşüp kalktı. Özellikle Hacı Kirami Efendi’nin takdirini kazandı. Ali Rıza Bey, neyzenlikten sonra bestekârlığa da heves etti. İlk eseri kürdilihicazkar makamından bestelediği bir şarkıdır. Bu eserini hocası Misli Efendi’ye epeyce tereddütler geçirip okuduktan sonra gördüğü takdir ve teşvik yüzünden, bestekârlıkla daha ciddi bir surette meşgul oldu ve otuz-kırk parça eser vücûde getirdi.Bu eserlerin ikisi durak şeklindedir; biri uşşak, diğeri yegâh makamındandır.

Büyük formda bir tek eseri biliniyor. Geriye kalanları muhtelif makam ve usûllerde bestelediği şarkılardan ibarettir. Bilhassa kuvvetli bir duyuş ve anlayışın güzel bir ifadesi olan bu şarkılar, Ali Rıza Bey’in bestekârlıktaki, bilhassa şarkı bestekârlığındaki maharetini belirtecek mahiyettedir.Hacı Arif Bey, Şevki Bey, Hacı Faik Bey, Medeni Aziz Efendi gibi geçen yüzyılın en tanınmış ve sevilmiş bestekârlarının tesirleri altında kalan Ali Rıza Bey’in bu formdaki eserleri, bugün artık şarkı repertuvarımızın en seçkin eserleri arasına girmiştir.”

“Ali Rıza Bey çok güzel ney açarmış sonra vurgulu âletlerimizden def yapmak hususunda çok mahirmiş. Yaptığı ince ve zarif donanma fenerleri, kendisinin Beylerbeyi muhitinde (Fenari Ali Rıza Bey) diye anılmasına sebap olmuştur. Son zamanlarında nısfiye ile de uğraşmış; fakat, ney tavrını kaybetmeden ve bu sazı çığırtma haline getirmeden.”

“Ali Rıza Bey 1923 senesinin Mart ayının yirmi dördüncü günü İstanbul’da Göztepe’de öldü.”

Türk Mûsikisi Ansiklopedisi adındaki eserde, girift çaldığı ileri sürülüyorsa da doğru değildir.

Dr.M.Nazmi Özalp-Türk Musikisi Tarihi kitabından alınmıştır.

Bayati Ey Goncei Bagi Eda

Bestenigar Gam Zamaninda Gerektir Ahu Zar

Hicazkar Bahtim O Kadar Kara Ki

Hicaz Duseyim Der Iken Eyvah Vefalisina

Sedaraban Pek Tazesin Amma Senin Yoktur Esin

Cargah Hey Name Sen Ol Mehlikadanmi Gelirsin

Acemasiran Mahveder Her Neseyi Ufdadelik

Ferahnak Gecen şimdi Bu Yerden

Kurdilihicazkar Neydi Maksudun Senin Bu Hale

Bayati Aman Ey Yari Cefa Et

Nihavendikebir Ey Tifli Nazi Bi Bedel

Hicaz Eyyami Sefa Gecti Diye

Nihavendikebir Azme Kasdettim Nihavend Semtine

Cargah Urdu Felegin Sinesine

Sazkar Ey Nahli Gul Dilber Peri

Hicazkar Mecnuna Dondum Askinla Cana

Saba Bezmi Gamini Sahni Gülistane Degismem