Tarz-ı Nevin Makamı

c-Dizisi: Çargâh perdesindeki Zirgüle’li Hicaz dizisine Acem Aşirân perdesindeki Çargâh yâni Acem Aşirân makamı dizisinin ve Rast perdesindeki Kürdi dörtlüsünün eklenmesinden meydana gelmiştir.

Çargâh perdesindeki Zirgüle’li Hicaz dizisiyle yerindeki Acem Aşirân makamı dizisi bir çeşit Şevk’efza makamı dizileridir. Bu duruma göre Tarz-ı Nevin makamı için “Acem Aşirân perdesinde Nikriz beşlisi olmayan birinci çeşit Şevk’efza makamına Rast perdesindeki Kürdi beşlisinin eklenmesidir” diyebiliriz.

Not: Tarz-ı Nevin makamında da Sabâ makamında olduğu gibi re bemol Hicaz perdesi ve lâ bemol Şehnâz perdesi biraz dik basılmalıdır (bk. Sabâ makamı). Büyük müzik bilgini Dr.Suphi Ezgi, Rast perdesindeki dörtlünün Kürdi dörtlüsü değil, Uşşak dörtlüsü olduğunu iddia etmiştir.

d-Güçlüsü: Giriş seyrindeki Şevk’efza makamı hâkim olduğuna göre, güçlü Gerdâniye perdesidir. Üzerinde Hicaz çeşnili yarım karar yapılır. Fakat bâzı eserlerde de Çargâh perdesi güçlü olarak kullanılmıştır. Çargâh perdesindeki dizi Zirgüle’li Hicaz dizisi olduğuna göre, Çargâh perdesindeki kalınırken çeşni Zirgüle’dir. Bunun için Segâh perdesi yeden olarak kullanılır. Fakat bâzen Çargâh perdesi üzerindeki dizi Hicaz, Uzzâl, Hümâyûn dizilerine geçki yapabilir. O zaman Çargâh perdesindeki kalış Zirgüle’li Hicaz çeşnili değil, yalnızca Hicaz çeşnili olacağına göre, yeden olarak Kürdi perdesi kullanılır.

e-Asma Karar Perdeleri: Acem perdesinde Nikriz çeşnili, Dik Hisar perdesinde Hüzzam çeşnili, Çargâh perdesinde Zirgüle’li Hicaz veya Hicaz çeşnili, Kürdi perdesinde Nikriz çeşnili asma kararlar yapılır. Acem Aşirân dizisine geçilince Çargâh’da Çargâh’lı, Dügâh perdesinde Kürdi’li, Rast perdesinde Bûselik’li, Acem Aşirân perdesinde Çargâh’lı asma kararlar kullanılır. Fakat Acem Aşirân dizisinin tümü pek kullanılmamıştır.

f-Donanımı: Si için küçük mücenneb bemolü, re için bakiye bemolü donanıma yazılır. Gerekli değişiklikler eser içinde gösterilir.

g-Perdelerin T.M.deki isimleri: Pestten tize doğru: Kürdi dörtlüsü: Rast, Nim Zirgüle, Kürdi, Çargâh. Acem Aşirân dizisi: Acem Aşirân, Rast, Dügâh, Kürdi, Çargâh, Nevâ, Hüseyni, Acem. Çargâh’da Zirgüle’li Hicaz dizisi: Çargâh, Hicaz, Dik Hisar, Acem, Gerdâniye, Nim Şehnâz, Tiz Segâh, Tiz Çargâh’dır.

h-Yeden’i: 1.aralıktaki fa Acem Aşiran perdesidir.

ı-Genişlemesi: Makam yapısı gereği geniş bir seyir alanına sâhip olduğundan, ayrıca genişletilmemiştir.

i-Seyir: Güçlü Gerdâniye perdesinden, nâdiren de Çargâh perdesinden seyre başlanır. Çargâh perdesindeki Zirgüle’li Hicaz dizisinde karışık gezinildikten sonra, genellikle güçlü Gerdâniye perdesinde Hicaz çeşnisiyle, bâzen de Çargâh perdesinde Zirgüle’li Hicaz çeşnisiyle yarım karar yapılır. Sonra yerindeki Acem Aşirân dizisine geçilir. Bu dizide de karışık gezinilip, her iki dizinin gerekli asma kararları gerekli yerlerde gösterildikten sonra, Rast perdesindeki Kürdi dörtlüsüne geçilir ve bu Kürdi dörtlüsüyle Rast perdesinde tam karar yapılır.