Sultan Veled (1226-1312)

Sultan Veled’in babası Mevlâna Celâleddin, annesi Şerafeddin Lalâ-yı Semerkandi’nin kızı Gevher Hatun’dur. 24 Nisan 1226 tarihinde Karaman’da o zamanki adı ile Lârende de doğdu. İlk öğrenimini babasından gördü. Eflâki’ye göre kardeşi ile birlikte yüksek öğrenim için Şam’a gönderildi. Ama o asıl öğrenimini babasının “Âlimler Meclisi”nde yapılan bilimsel toplantılarda tamamladı. Çok mükemmel Arapça, Farsça, dini ilimler ve tasavvuf öğrendi.
Babasının ölümünden sonra postnişinliği kabul etmeyerek, Mevlâna’nın sevdiği ve güvendiği kimselerin “Şeyh” olmasını istedi. 1298’de postnişin oluncaya kadar tarikatın teşkilatlanmasına çalıştı. Mevleviliğin usûl ve kurallarını düzene soktu. Bütün ömrü boyunca babasının sevdiği insanlara saygı göstermiş ve onlara bağlı kalmıştır. Tebrizli Şemseddin’i Şam’dan getirirken atının yanında yaya olarak yürüdüğü söylenir.

Selâhaddin Zerkûb’un kızı Fatma Hatun’la evlendi. Bu ve daha sonra evlendiği iki eşinden altı çocuğu oldu. 11 Kasım 1312 tarihinde 86 yaşında öldü ve Mevlâna Türbesi’ne defnedildi. Vasiyeti gereğince cenaze namazını Mecd al-Din al-Aksarayi kıldırdı.

Eserlerinde babasının başarısız taklitçisi olarak görülür. Şiirlerinin sanat değeri düşüktür. Bunların arasında dört yüz beyte yaklaşan Türkçe şiirler vardır ve babasından Türkçe’ye yer vermesiyle ayrılır. Bu durum belki de onun uzun ömrü içinde değişen Türk dünyasında, Türkçe’nin kendini kabul ettirmesinden ileri gelmiştir. Şiirlerine karşılık düz yazısı daha sağlam, özentisiz ve sanatlıdır. Farsça olarak yazdığı divanı büyük çapta bir divan değildir. İptidanâme, İntibanâme, Rebabnâme adında üç uzun mesneviden ibaret Farsça eserinden başka maarif adında düz yazı ile yazılmış bir eseri daha var. Manzum eserlerinin arasında yirmi beyit Rumca şiire de rastlanmıştır.

Sultan Veled babasının mûsikiye verdiği önem sonucu, çağının mûsiki ustalarından ders alarak yetişmiş ve Rebab çalmayı bellemiş bir kimsedir. Bestekârlık yaptığı da ileri sürülmüş “Sultan Veled Devri” adı verilen Acem makamındaki peşrev ile üç hâneli ve yürük semâi usûlü ile bestelenmiş ırak makamındaki saz semâisi ona izafe edilmiştir. Eğer bu doğru ise, bu eserler saz mûsikimizin en eski örneklerindendir. “Şem’i rûhuna cismini pervane düşürdüm” güfteli segâh makamındaki ilâhi de Sultan Veled’e isnad edilir.

Dr.M.Nazmi Özalp-Türk Musikisi Tarihi kitabından alınmıştır.