Ali Rıza Şengel (1880-1953)

Ali Rıza Şengel 1880 yılında İstanbul’un Eyup semtinde doğdu. Bu sebeple eski kaynaklarda hakkında Eyyubi Ali Rıza Bey olarak söz edilir. Babası Mehmed Efendi de mûsikişinastı ve evinde mûsiki toplantıları yapardı. Şeyh Mesud Efendi’nin yeğeni, İsmail Hakkı Bey’in bacanağıdır. İsmail Hakkı Bey’den Batı notası, solfej ve nazariyat öğrendi. Daha onbeş yaşlarında makam ve usûllerimizi biliyordu. Biraz ud ve keman çalmasını da öğrenmişti. Çok iyi bir hanende olacağı, on altı yaşında iken “Donanma Cemiyeti” adına düzenlenen bir
müsamerede sahneye çıkmasiyle anlaşılmıştı.

Dini bilgisini ilerlettikten sonra Rifâiyye tarikatına girdi; hem bu dergâhta hem de Kadiriyye tekkelerinde zâkirlik yapardı. Dini mûsiki hocası şeyh Raşid Efendi’dir. Tanınmış bir mûsikişinas olduktan sonra İstanbul Konservatuvarı icrâ heyeti şefliği ile İstanbul Türk Mûsikisi Yüksek Sanatkârlar Cemiyeti icrâ heyeti şefliği yaptı. Bu heyetlerde pek çok konserler yönetti. Ayrıca Mûsiki-i Osmani Cemiyeti’nin Eyup şubesinde, evlerde, özel meşkhânelerde hocalık ederdi. En tanınmış öğrencisi Hâfız Hüseyni Tolan’dır.

İyi nota bildiği için zâkirlik yaptığı tekkelerde, özellikle ilâhileri 1906’dan başlayarak notaya alarak büyük bir koleksiyon yaptı. Türk Mûsikisi Ansiklopedisi’nde bu koleksiyonun ölümünden sonra H.Sadeddin Arel’e satılmış olduğuna değiniliyor. Oysa Kubbealtı Enstitüsü yayınlarında “İlâhiler” serisinin üçüncü cildinin önsözünde, iki defter halinde olan bu koleksiyonun birinci defterinin Şengel’in bacağı olan Selâhaddin Gürer’de, ikinci defterin ise Hâfız Hüseyin Tolan’ın varislerinde olduğu, bazı ilâhilerin üzerine “ Tasnif heyetine verildi” notunun düşürüldüğü belirtiliyor. Buna göre bu koleksiyon Arel kütüphânesinde değildir. Din dışı mûsiki eserler koleksiyonu ise öğrencisi Hüseyin Tolan’a vermiştir.

Ali Rıza Şengel Şehnaz-kürdi ve Tahir-kürdi makamlarını düzenleyerek bu makamlardan eserler besteledi. Şehnâz-hâveran makamını canlandırdı. Eserlerinin sayısı Mustafa Rona’ya göre bin’e yaklaşmıştır. Dini ve dindışı mûsiki eseri olarak ilâhi, peşrev, longa, beste, semâi, şarkı olmak üzere yüz altmış kadar eseri biliniyor. Uzun yıllar İstanbul Opereti’nde çalpara (çarpâre) çaldığını Ruşen Kam’dan işitmiştim. Eski yıllarda İstanbul ve Ankara radyolarında da çalışmıştır.

30 Eylül 1953 tarihinde İstanbul’da öldü ve Merkezefendi mezarlığına defnedildi.

Dr.M.Nazmi Özalp-Türk Musikisi Tarihi kitabından alınmıştır.

Canfeza Ey Peri Ufdadene Hergun Bu Dusnamin Nedir

Ussak Her Gunumuz Bezmi Tarab

Suzinak Ey Semiu Hayyul Kayyumu Hakim

Sedaraban Nebiler Serveri Fahrul Varanin Ummetiyiz

Rahatulervah Varimi Ben Aska Verdim Hanumanim

Huzzam Gonlum Gibi Yan Atesi Ask Icre Kebab Ol

Bayatiaraban Dilizare Dilerse Ol Melek

Bayati Onbir Ayin Sultani Degilmisin

Suzinak Yandi Bu Gonul Semi Furuzan

Bayatiaraban Sakiya Sevki Ruyinle Cakalim

Segah Es Selam Ey Salik Rahi Seriat

Nikriz Gunes Gibi Egerci Serseriyem

Canfeza Ah Eden Kimdir Bu Saat Kuytuda

Bayati Mecnuna Sordular Leyla Nicoldu

Acemasiran Ben Bilmez Idim Gizli Ayan

Rahatulervah Pak Eyle Gonul Cesmesini

Bayatiaraban Yar Baginda Gonul Ceken Bulbulun

Ferahnak çok Sukurler Olsun Gani Mevlaya

Nihavend Cenabindir Sehi Pakize Mesreb

Husenibuselik Ey Canu Dil Peygamber Asik Isen

Suzinak Benimdir Cumle Isyan U Kabahat

Huseyni Canim Kurban Olsun Senin Yoluna

Bestenigar Saz Semaisi

Yegah Dunyaya Gonul Verme Ki Viran Olacaktir

Ferahfeza Bu Seb Mahrumu Hab Oldum

Ussak Adim Adim Ileri Bes Alemden Iceri

Rehavi Hakk Asiki Olanlarin Daim Isi Tevhid Olur

Canfeza Sevgin O Kadar Ruhumu Sarmis Ki Derinden

Rast Derdimendim Mucrimim Dermane Geldim

Evic Sad Olur Ummet Muhammed Geldiginde Ramazan

Bayatiaraban Bir Cifte Benli Bir Suhi Rana

Acemasiran Derdmendin Mucrimin Dermana Geldim

Sultaniyegah Vucudundur Cihani Halka Badi Ya Resulallah

Zavil Ey Hakka Vuslat Isteyen

Suzinak Altinordu Himmetinle Kurtuldu Al Sancagim

Gerdaniye Asiki Yezdan Der Allah Allah

Rahatulervah Durmaz Yanar Vucudum

Ussak Dilber Yarin Cilvesi Yakti

Gulizar Ey Garip Bulbul Diyarin Kandedir

Hicaz Ey Bulbul Seyda Yine Efgan Mi Geldin

Isfahan Ramazani Serif Ilahisi

Huzzam Nakkasimiz Bizi Ezel Bi Levn Renk Yazıp Durur

Sehnazhaveran Kusei Gamda Nisinim Seni Sevdim Seveli

Canfeza Sevdigim Basin Icin Lutfeyle Bak Feryadima

Evc Hazreti Hakkin Habibi Sevgili Bir Tanesi

Canfeza Semi Husnun Ruyine Pervaneyim

Arazbar Dil Verip Oldum Muptela

Rahatulervah Kusurum Hadden Asmistir

Sehnazhaveran Pesrev

Bayatiaraban Azmi Gulzar Eyle Bulbul

Sehnazhaveran Aglatma Yeter Ey Sebebi Ahim Olan Yar

Ussak Ey Dervisler Ey Kardesler

Nikriz Dervislik Bastadir Tacda Degildir

Suzinak Cun Dogup Tutdu Cihan Yuzunu

Rahatulervah Nideyim Sabr Edebilsem

Sabazemzeme Merhaba Ey Mahi Enver Cok Ozledik Biz Seni

Huseyniasiran Ey Huda Ben Eylerim Cok Masivaya Iltifat

Sedaraban Mestu Hayranim Zaru Giryanim

Isfahan Kim Gordu Boyle Nev Eda

Ferahfeza Yakti Cani Bezmi Askin

Huzzam Tasti Rahmet Deryasi

Mahur Cun Dogup Tuttu Cihan

Acem Sensin Ey Fahri Du Alem Kainatin Rehberi

Canfeza Bir Nazarin Ederken Beni Ihyaya Kifayet

Isfahan Sordum Sari Cicege Benzin Neden Saridir

Canfeza Pesrev

Ussak Aydan Guzelsin Pek De Dilbersin

Sehnazhaveran Ihtisamin Hale Olsun

Hicaz Sana Ey Sahi Rusul Uymayanin Bitmez Isi

Huseyni Mars Ceddin Deden Neslin Baban

Huseyni Mehter Marsi

Canfeza Saz Semaisi

Sehnazhaveran Saz Semaisi

Bayati Alemi Ervahta Oldum Ehli Beyte Has Geda

Mahur Durman Yanalim Atesi Aska

Rehavi Her Ne Kim Kisi Gorunse

Sevkefza Yok Tehammul Dilde Simdi

Cargah Cun Dogup Tuttu Cihan Yuzunu Husnun Gunesi

Rasticedid Davet Etti Kuyine Cunki Bizi Sahimiz

Rasticedid Herkes Icin Bu Dunya