Derviş Ali Şurugani ( ? -1714)

Ali Şirugani İstanbul’lu olup sarayın helvaçıbaşı Ahmed Ağa’nın oğludur. Eski kaynaklarda “Sahib-i Beste Dede” olarak tanındığı kayıtlıdır (Hadikatü’l-Cevami: s.176). Hayatı hakkında geniş bilgimiz yok. Sadeddin Nushet Ergun’un verdiği bilgiye göre genç yaşında tasavvufa merak ederek Şehremini’deki Halveti Tekkesi’ne derviş olarak girdi. Uzun yıllar bu dergâhta çalıştıktan sonra aynı tekkede şeyhliğe getirildi. Esad Efendi onun hakkında pek kısa bilgi verir. Ortalama seksen yıl ömür sürdükten sonra 1714 yılında vefat
ederek aynı tekkenin mezarlığına defnedildi.

XVII.yüzyılın güçlü bestekârlarındandır. Öğrenim hayatı ve mûsiki sanatındaki hocasını bilmiyoruz. Sultan IV.Mehmed döneminde yetişti, üne kavuştu, büyük bir mutasavvıf ve mûsiki ustası olarak çok öğrenci yetiştirdi. Esat Efendi sesinin, okuyuş uslûbunun, konuşma dilinin çok güzel olduğunu belirtir. Bu din ve sanat adamından Beliğ ile Nayi Osman Dede de şitayişkâr cümlelerle söz eder. Bestekârlıktaki kudretini Hâfız Post ile bir tutar. Eski belgelerde adından ve eserlerinden söz edilirken “Dede, Derviş Ali, Derviş Ali Şirugani, Ali Dede, Derviş Ali Sinani, Şeyh Ali Sinani Halveti” gibi isimlerle anılır. Bundan da “Sinani” tekkesine mensup olduğu anlamı çıkartılabilir. Hâfız Post Mecmuası’nda “Derviş Ali” adı geçer. Adının “Dede” olarak kaydedilmesinden eserleri Hamami-zâde İsmail Dede’nin eserleri ile karıştırılmıştır. Bu yanlışlığı önlemek için “Atik (eski) Dede” denmiştir. Bu önlemin alınmasına rağmen bazı karışıklığın olduğu da muhakkaktır.

Bestelerine Niyazi Mısri, Eşrefoğlu, Sivaslı, Şemsi gibi mutasavvıf şairlerin, Sultan II.Mustafa’nın şiir ve ilâhilerini seçerek altı yüzden çok eser bestelemiş,bunlardan ancak yirmi otuz kadarı günümüze gelebilmiştir. Bestelerinde daima ilâhi bir duyuşun ilhâmı vardır. Dindışı mûsiki ile de uğraşan Ali Şirugani çok sayıda murabba ve semâi formunda eser vermiştir. Eski güfte mecmualarında bu gibi eserlerin sözlerine rastlanır.

Dr.M.Nazmi Özalp-Türk Musikisi Tarihi kitabından alınmıştır.

Mahur Gir Semaa Zikr Ile

Ussak Bu Can Tesne Visali Hazretine

Hicaz Musehhar Emrine Hep Cumle Esya

Huseyniasiran Kildan Ince Kilictan Keskin

Evc Dervis Olan Kisiler

Buselik Nice Bir Besleyesin

Hicaz Ey Garib Bulbul Diyarin

Evc Ey Gonul Bir Derde Dus Kim Onda Derman Gizlidir

Acem Derdi Mendim Mucaimim Dermane Geldim

Mahur Derman Arardim Derdime

Evc Nazarin Pak Ise Aldin Nazari

Acem Tende Canim Cananimdir

Acemasiran Bakip Cemali Yare

Nuhuft Benem Mansuri Ask Hos Dare Geldim

Muhayyer Cumle Alem Asina Ben Arada Biganeyim

Segah Ey Gafil Uyan

Evc Bu Devislik Yoluna

Evc Tehi Sanma Siz Beni

Evc Devran Odur Kim Devrini

Gulizar Vasil Olmaz Kimse Hakka

Rast Hakka Asik Olanlar

Evc Ilim Bahri Vucud Esdafinin

Evc Allahu Rabbi Layezal

Nuhuft Halk Icre Bir Ayineyim Herkes Bakar

Ussak Zati Hakda Mahremi Irfan Olan

Huseyni Erenlerin Sohbeti